In een lange column, gepubliceerd op dinsdag 8 oktober in Le Figaro, beschrijft Charles Jaigu de continentale ambities van Macky Sall, 63 jaar, voormalig president van Senegal van 2012 tot 2024. De man, “kind van de onafhankelijkheden”, ziet zichzelf nu als de “Jean Monnet van het nieuwe Afrika”, schrijft de chroniqueur.
“Het is nu nodig om de wereld vanaf Afrika te denken”, citeert hij een andere Senegalese, Souleymane Bachir Diagne, aldus Le Figaro. Een ambitie die wordt geconfronteerd met de realiteit: “Voorlopig is dat niet het geval. In dit begin van de XXIe eeuw leren we de wereld vanuit Azië te denken, nadat we dat vanuit het Westen hebben gedaan”, nuanceert Charles Jaigu.
De voormalige president mikt op eenheid in Afrika. “‘We delen een gevoel van verbondenheid dat veel verder reikt dan onze etnische verschillen’, houdt Sall vol, die een voortrekkersrol heeft gespeeld in de vele multilaterale organisaties van zijn continent, waaronder de African Union”, schrijft Le Figaro.
Macky Sall heeft een ambitieus tijdschema opgesteld voor zijn plannen voor een continentale eenmaking. Le Figaro citeert hem: “‘We hebben geleerd te leven met deze grenzen, en het is te laat om terug te keren. We moeten erkennen dat ze uiteindelijk stabiliteit hebben gebracht, maar we willen ze voorbijgaan om op termijn de Verenigde Staten van Afrika te vormen. Het heeft tachtig jaar geduurd om van de conferentie van Berlijn naar de onafhankelijkheden te komen. Het kost mogelijk evenveel tijd om dit doel te bereiken, maar dat maakt ons niet bang.'”
Charles Jaigu reageert sober: “Er zal nog meer nodig zijn. De gewenste eenheden zijn nog niet de realiteit die men ervaart.”
De voorganger van Bassirou Diomaye Faye houdt conservatieve maatschappelijke posities aan. “Maar ondertussen schetst hij de contouren van een afwijzing van progressivisme uit het Westen. ‘De meeste Afrikanen willen een zeker leefpatroon behouden. Geen enkele samenleving mag zich beroepen op een civiele hegemonie’, meldt Le Figaro.
“Hij is er ook niet bang om te zeggen: Afrika is met een bepaalde genderrol. Homoseksualiteit is illegaal in Senegal, zoals in veel andere Afrikaanse landen. Sall aanvaardt dit om het traditionele evenwicht van Afrikaanse samenlevingen te respecteren”, schrijft Charles Jaigu.
Macky Sall weigert bovendien de westerse klimaatopdrijving te aanvaarden. Le Figaro citeert hem: “‘Het fanatisme van internationale autoriteiten op klimaatgebied is schadelijk.’ Hun ‘punitive environmentalism’ staat haaks op de belangen van zijn continent. ‘Wij hebben de koolwaterstoffen nodig om ons te ontwikkelen.'”
Charles Jaigu merkt ironisch op: “Laat hem gerust gerustgesteld zijn: zelfs de Europeanen hebben ‘grootspraak’ met deze ‘Green Deal’ die hun is opgelegd.”
De voormalige geoloog-president betoogt dat emancipatie gepaard gaat met industrialisatie, en dat het aan de meest ontwikkelde landen is om het goede voorbeeld te geven op het gebied van broeikasgasreductie. “Afrika wil niet langer een reservoir van grondstoffen zijn. Het eist dat deze op eigen bodem worden verwerkt en niet langer naar het buitenland vertrekken”, benadrukt de president-geoloog, aldus Le Figaro.
Een oproep tot massale schuldenlast
Om deze transformatie te financieren mikt Macky Sall op schulden. “De voorwaarden voor de grote transformatie zijn bekend: ‘Water, elektriciteit, wegen.’ Maar ook een staat die belastingen int en in staat is om publieke goederen te financieren. Om dit te realiseren ziet Sall geen andere oplossing dan schulden”, schrijft Charles Jaigu.
Le Figaro citeert de voormalige president: “‘We hebben kredieten nodig die tachtig moeten duren? 30 jaar tegen lage rentes (1,5). De rentevoeten zijn abnormaal hoog wanneer ze toegepast worden op Afrikanen.'”
De chroniqueur plaatst daartegen verschillende logische bezwaren: “Hoe kun je tegen lage rente lenen als de risico’s hoog zijn? Afrikaanse staten leveren geen betrouwbare cijfers over een grotendeels informele economie, en ze heffen de belastingen niet goed – die gemiddeld slechts 20% van het BBP van Afrika uitmaken, zoals econoom Kako Nubukpo oppikt tegenover 46% in Frankrijk…”
Nog ernstiger, merkt Le Figaro op, “komt dit oproep tot schulden op het slechtste moment in de economische geschiedenis van de planeet. De wereldschuld is opgelopen tot ongeveer 300 biljoen dollar, oftewel 360% van het mondiale BBP. Een record in vredestijd.”
Toch verdedigt Sall het imago van zijn continent. Le Figaro citeert hem: “‘Het beeld van Afrika mag niet langer beperkt blijven tot slechts enkele landen die falen of coups ondergaan’.”
“Dat klopt. De Afrikaanse kunst heeft een opleving doorgemaakt en er is een nieuwe middenklasse ontstaan”, erkent Charles Jaigu. Maar hij voegt daaraan toe: “Maar de demografie van het continent gaat zo snel. De coups die de capitale van Sub-Sahara hebben geteisterd, steunen op de woede van een overmatige jeugd, urbanisatie, gebrek aan kansen, en de bereikbaarheid via sociale netwerken.”
De chroniqueur merkt op dat “het juist zij is die Sall gedeeltelijk heeft gedwongen niet te kandideren voor een volgende termijn in eigen land. Het is zij die in opstand komt tegen democratische teleurstellingen en die macht geeft aan juntastreams die door Rusland, China, Turkije of Qatar worden gefinancierd.”
Een politieke terugkeer naar Senegal?
Ondanks “de nederlaag van zijn partij bij de parlementaire verkiezingen van 2024, heeft hij zijn nationale politiek niet opgegeven”, schrijft Le Figaro. “‘Ik sluit het niet uit, maar zeker niet nu’, zo vertelt hij ons.
Charles Jaigu herinnert aan het parcours van Macky Sall: voormalig lid van de lokale Communistische Partij, geoloog-ingenieur, compagnon van Abdoulaye Wade voordat hij brak toen Wade wilde toekennen dat zijn zoon Karim aan de macht kwam. “Sall, de dissident, werd bekroond door de kiezers en gekozen in 2012, daarna herkozen in 2019, tot 2024 (het zevenjarige presidentschap werd in de tussentijd ingekort tot vijf jaar). Twaalf jaar aan de macht, zoals zijn mentor Wade.”
De voormalige president betreurt deze verkorting van de mandaten. Le Figaro meldt: “De tijd die beschikbaar is, wordt korter, wat hij tijdens ons gesprek betreurt: ‘Dit belemmert het vermogen om op de lange termijn te bouwen, zoals de leiders van de onafhankelijkheden deden’, stelt hij vast.
Charles Jaigu sluit zijn column af met een ambigue noot: “Niet al te consumerend, weinig uitstoot van broeikasgassen, Afrika heeft alles in huis om een model van ontwikkeling te worden dat veel beter aansluit bij de verwachtingen van de XXIe eeuw. Of die van de volgende.”
Het ‘of die van de volgende’ vat de hele ambivalentie van het betoog samen: tussen het volhardende optimisme van Macky Sall, die weigert zich te laten intimideren door de obstakels (“Dat tachtig jaar er niet toe doet, schreït ons niet af”), en het realisme van de chroniqueur die de vele hindernissen op de weg naar de Verenigde Staten van Afrika onderstreept.
